Dzisiaj temat warty poruszenia głównie z tego względu, że brak świadomości wierzyciela w tym zakresie może dotknąć go bezpośrednio w wymiarze finansowym.
Mowa tutaj o kierowaniu wniosku o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi, który zmarł, bądź przeciwko dłużnikowi, wobec którego ogłoszono upadłość i wiążącymi się z tym konsekwencjami dla wierzyciela przez pryzmat oczywistej niecelowości wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Nad tymi obiema sytuacjami pochylił się Sąd Najwyższy i co ciekawe – wydał w tym zakresie dwie uchwały o całkowicie odmiennym brzmieniu.
Zgodnie z pierwszą uchwałą z dnia 27 stycznia 2022r., III CZP 36/22, złożenie przez wierzyciela wniosku egzekucyjnego przeciwko zmarłemu dłużnikowi stanowi oczywiście niecelowe wszczęcie postępowania egzekucyjnego w rozumieniu art. 30 ustawy o kosztach komorniczych. Co to w praktyce oznacza dla wierzycieli? Mianowicie, jeżeli jako wierzyciel skierujesz wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi, który zmarł – komornik może obciążyć cię opłatą z tytułu oczywiście niecelowego wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Co istotne, opłata ta jest w pełni uzależniona od wysokości egzekwowanego przez ciebie świadczenia i wynosi 10% tego świadczenia. A więc jeżeli do egzekucji kierujesz kwotę 1.000,00 zł, to obciążająca cię opłata nie będzie bardzo dotkliwa. Problem pojawia się w sytuacji, kiedy do egzekucji kierujesz kwotę 100.000,00 zł – wówczas z matematycznego punktu widzenia komornik powinien obciążyć cię opłatą w wysokości… 10.000,00 zł! Treść wyżej przytoczonej uchwały nie przystaje do rzeczywistości o tyle, że wierzyciel często nie posiada wiedzy, czy jego dłużnik żyje, czy też nie. Wiedza ta nie jest dostępna na wyciągnięcie ręki, a jej uzyskanie może okazać się wyzwaniem. Problem wydaje się mniejszy, kiedy dłużnik prowadził działalność gospodarczą – wówczas fakt śmierci powinien być odnotowany w publicznie dostępnej Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Co ciekawe, o ile wierzyciel nie ma dostępu do informacji w przedmiocie śmierci dłużnika, o tyle sam komornik może taki fakt bardzo szybko zweryfikować. Trudno zatem zgodzić się z obciążaniem wierzyciela nie tylko obowiązkiem sprawdzenia, czy dłużnik żyje, czy też nie, ale przede wszystkim z obciążaniem wierzyciela tak wysoką opłatą stosunkową za zaniechanie temu obowiązkowi.
Wobec treści ww. uchwały wierzyciele mogą w praktyce skorzystać z dwóch rozwiązań:
a) dokładnie sprawdzać fakt śmierci dłużnika przed skierowaniem wniosku o wszczęcie egzekucji (co wydaje się wysoce pracochłonne i kosztowne z punktu widzenia tzw. wierzycieli masowych) bądź,
b) kierować wniosek o wszczęcie egzekucji bez sprawdzania faktu śmierci dłużnika, a kolejno podejmowanie próby kwestionowania wysokości nałożonej opłaty stosunkowej w drodze skargi na czynności komornika (licząc na to, że sądy powszechne zauważą problem wierzycieli obciążanych nieproporcjonalnie wysokimi do stopnia ich zaniechania opłatami).
Co ciekawe, w kolejnej uchwale z dnia 28 stycznia 2022r., III CZP 21/22, Sąd Najwyższy orzekł, że artykuł 30 ustawy o kosztach komorniczych nie stanowi podstawy pobrania przez komornika sądowego opłaty egzekucyjnej od wierzyciela w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 824§1 pkt 2 k.p.c. ze względu na złożenie przez wierzyciela wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego po ogłoszeniu upadłości dłużnika. Innymi słowy, jeżeli skierujesz wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi, który ogłosił upadłość, komornik nie powinien obciążać cię z tego tytułu opłatą w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia. Tymczasem, z punktu widzenia wierzyciela uzyskanie wiedzy o upadłości dłużnika jest o wiele łatwiejsze, aniżeli uzyskanie wiedzy o jego śmierci. W przypadku weryfikacji upadłości dłużnika istnieje bowiem publicznie dostępny Krajowy Rejestr Zadłużonych, który po wprowadzeniu danych dłużnika automatycznie wyświetla informacje w zakresie ewentualnej upadłości.
Porównanie obu ww. uchwał prowadzi nas do wniosku, że mamy do czynienia z ewidentną niekonsekwencją:
śmierć dłużnika = opłata 10% egzekwowanego świadczenia obciążająca wierzyciela
upadłość dłużnika = brak opłaty obciążającej wierzyciela
Pomimo tego, że można mieć wiele zastrzeżeń do pierwszej z uchwał, to warto znać jej treść i mieć świadomość jakie konsekwencje mogą się dla nas wiązać z zaniechaniem zweryfikowania śmierci dłużnika.